نقش مهندسی ژنتیک در کشاورزی پایدار و محیط زیست

مهندسی ژنتیک در کشاورزی به دانشمندان این امکان را می‌دهد که با تغییر مستقیم DNA گیاهان، محصولاتی با ویژگی‌های بهبود‌یافته ایجاد کنند. این فناوری تأثیر شگرفی بر تولید غذا، مدیریت منابع طبیعی و کاهش مشکلات زیست محیطی داشته است.

مقدمه‌ای بر مهندسی ژنتیک در کشاورزی

مهندسی ژنتیک «Genetic engineering» فرآیندی است که در آن دانشمندان از تکنیک‌های پیشرفته برای اصلاح DNA گیاهان استفاده می‌کنند. این تکنیک‌ها به کشاورزان و متخصصان کمک می‌کند تا گیاهانی با ویژگی‌های خاص پرورش دهند. برای این کار، ژن‌هایی که در موجودات دیگر یافت می‌شوند مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها یا حتی گیاهان دیگر، به ساختار ژنتیکی گیاه هدف وارد می‌شوند. این کار با استفاده از ابزارهایی مانند کریسپر «CRISPR-Cas9» یا روش‌های کلاسیک‌تر مانند روش‌های پلاسمید انجام می‌شود.

مزایای استفاده از تکنیک‌های مهندسی ژنتیک در کشاورزی

• ایجاد مقاومت ژنتیکی در برابر آفات و بیماری‌ها
•  تولید گیاهانی با کیفیت غذایی بهتر مثل برنج طلایی که غنی از ویتامین A است.
• تولید محصولات مقاوم به شرایط محیطی سخت مانند خشکسالی یا شوری خاک

تفاوت مهندسی ژنتیک در کشاورزی با اصلاح نژاد سنتی

در روش‌های سنتی، اصلاح نژاد با انتخاب بهترین گیاهان از میان نسل‌های مختلف انجام می‌شد که یک فرآیند زمان‌بر بود. اما در مهندسی ژنتیک، دانشمندان می‌توانند مستقیماً ژن‌های خاصی را وارد گیاه کنند و این کار بسیار سریع‌تر و دقیق‌تر انجام می‌شود.

نقش مهندسی ژنتیک در کشاورزی پایدار

مهندسی ژنتیک در کشاورزی پایدار نقش‌های متنوعی دارد که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود:

۱- کاهش نیاز به سموم شیمیایی و کودها

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات کشاورزی سنتی استفاده بیش‌ازحد از سموم و کودهای شیمیایی است. این مواد شیمیایی علاوه بر آلودگی منابع آب و خاک، هزینه‌های زیادی هم به کشاورزان تحمیل می‌کنند. گیاهانی که از طریق مهندسی ژنتیک تولید شده‌اند مانند ذرت Bt یا پنبه Bt، دارای ژن‌هایی هستند که به طور طبیعی مواد سمی برای آفات تولید می‌کنند. این سم فقط بر آفات خاصی تأثیر می‌گذارد و به موجودات مفید آسیبی نمی‌زند.
مثال:

• ذرت Bt در برابر آفتی به نام کرم ساقه‌خوار «Stemborer» مقاوم است و می‌تواند بدون نیاز به سم‌پاشی رشد کند.

۲- افزایش مقاومت به شرایط محیطی سخت

در بسیاری از مناطق جهان، تغییرات اقلیمی باعث افزایش خشکسالی و شوری خاک شده است. دانشمندان با انتقال ژن‌هایی از گیاهانی که به‌طور طبیعی در شرایط سخت زنده می‌مانند، گیاهانی مقاوم تولید می‌کنند.
مثال:

• برنج مقاوم به شوری که در زمین‌های نزدیک به دریا کشت می‌شود.
•  گندم مقاوم به خشکی که در مناطق کم‌آب قابل کشت است.

۳- کاهش هدررفت غذا

طبق آمار سازمان فائو، حدود ۳۰ درصد از محصولات کشاورزی به دلیل فساد یا آفت‌زدگی از بین می‌روند. گیاهان اصلاح‌شده ژنتیکی با مقاومت بالاتر به عوامل محیطی و آفات، این هدررفت را کاهش می‌دهند.

۴- حفاظت از تنوع زیستی

از آنجا که این فناوری می‌تواند بهره‌وری زمین‌های زراعی موجود را افزایش دهد، نیازی به تخریب جنگل‌ها یا مراتع برای ایجاد زمین‌های کشاورزی جدید کاهش می‌یابد.

۵- افزایش بازده محصولات کشاورزی

با اصلاح ژنتیکی، گیاهانی تولید می‌شوند که بازده بالاتری داشته باشند. این افزایش بازده در محصولات مانند گندم، ذرت، و برنج موجب می‌شود که بتوان جمعیت در حال رشد جهان را بهتر تغذیه کرد.

۶- بهبود کیفیت غذایی

یکی دیگر از کاربردهای مهندسی ژنتیک در کشاورزی، بهبود کیفیت تغذیه‌ای محصولات است. محصولاتی مانند برنج طلایی یا گندم با پروتئین بالا نمونه‌هایی از این دست هستند.

مهندسی ژنتیک و محیط‌زیست

مهندسی ژنتیک در کشاورزی و محیط‌زیست می‌تواند کاربردهای متنوعی داشته باشد که از شما میخواهیم در ادامه به آن‌ها توجه کنید:

۱- کاهش آلودگی منابع آب و خاک

استفاده زیاد از کودهای نیتروژنی و سموم شیمیایی باعث آلودگی گسترده منابع آب و خاک می‌شود. مهندسی ژنتیک با کاهش نیاز به این مواد، این آلودگی‌ها را کاهش می‌دهد.
به عنوان مثال: در کشورهایی که از پنبه Bt استفاده کرده‌اند، آلودگی آب‌های زیرزمینی ناشی از سموم کشاورزی تا ۷۰ درصد کاهش یافته است.

۲- حفاظت از تنوع زیستی

کشاورزی صنعتی و استفاده از روش‌های شدید کنترل آفات، گاهی باعث از بین رفتن موجودات مفید مانند زنبورها، پرندگان و حشرات مفید می‌شود. اما گیاهان GM (دست‌کاری‌شده ژنتیکی) می‌توانند مستقیماً در برابر آفات مقاوم باشند و نیازی به سموم نباشد.

۳- کاهش تغییر کاربری زمین

یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات برای محیط‌زیست، تخریب جنگل‌ها و مراتع برای تبدیل آن‌ها به زمین کشاورزی است. با استفاده از مهندسی ژنتیک و افزایش بهره‌وری محصولات، می‌توان میزان تولید را در زمین‌های موجود افزایش داد و نیاز به تغییر کاربری زمین را کاهش داد. برای اینکه بتوانید درمورد سرنوشت گیاهان و کشاورزی به اطلاعات متنوعی برسید، می توانید به مقاله نقش میکروارگانیسم های گیاهی در چرخه های زیستی مراجعه کنید.

نمونه‌های حاصل از مهندسی ژنتیک در کشاورزی

با استفاده از مهندسی ژنتیک توانستیم به دست‌آوردهای مهمی در کشاورزی دست یابیم که در ادامه در مورد آن‌ها صحبت شده است:

۱- برنج طلایی «Golden Rice»

برنج طلایی یکی از معروف‌ترین نمونه‌های موفق مهندسی ژنتیک در کشاورزی است. این نوع برنج به‌منظور مبارزه با کمبود ویتامین A در کشورهای در حال توسعه طراحی شده است.

در بسیاری از مناطق فقیرنشین جهان، مردم به دلیل رژیم غذایی محدود، از کمبود ویتامین A رنج می‌برند. این کمبود می‌تواند مشکلات جدی از جمله کوری شبانه و ضعف سیستم ایمنی بدن را به دنبال داشته باشد.
در برنج طلایی، ژنی از گیاه نرگس «Daffodil» و یک باکتری به ژنوم برنج اضافه شده است که باعث تولید پیش‌ساز ویتامین A «بتاکاروتن» در دانه برنج می‌شود.
مزایا:

• کاهش سوءتغذیه در کشورهای در حال توسعه
• بهبود سلامت عمومی کودکان و زنان
• حفظ تولید برنج در شرایط عادی کشاورزی

این محصول نمونه‌ای از کاربرد مهندسی ژنتیک در کشاورزی است که نه تنها امنیت غذایی را افزایش می‌دهد، بلکه نیاز به راه‌حل‌های پیچیده برای مبارزه با کمبود مواد مغذی را کاهش می‌دهد.

۲- ذرت Bt

ذرت Bt یکی از اولین محصولات تجاری مهندسی ژنتیک در کشاورزی است که در برابر آفات مقاوم شد. این ذرت حاوی ژنی از باکتری Bacillus thuringiensis است. این ژن باعث تولید یک پروتئین سمی می‌شود که فقط برای حشرات خاصی مثل کرم ساقه‌خوار مضر است، اما برای انسان و سایر موجودات بی‌خطر است.

مزایا:

• کاهش نیاز به استفاده از سموم شیمیایی
• کاهش هزینه‌های کشاورزی برای کشاورزان
• کاهش آسیب به محیط‌زیست به دلیل عدم استفاده از سموم

چالش‌ها:

• امکان ایجاد مقاومت در آفات در صورت استفاده بیش‌ازحد
• نگرانی در مورد اثرات طولانی‌مدت بر اکوسیستم

این محصول نمونه‌ای از کاربرد موفق مهندسی ژنتیک در کشاورزی است که بهره‌وری را افزایش داده و آسیب‌های زیست‌محیطی را کاهش می‌دهد.

۳- سیب‌زمینی مقاوم به قارچ

بلایت سیب‌زمینی «Potato Blight» یکی از شایع‌ترین بیماری‌های قارچی است که می‌تواند باعث نابودی گسترده محصولات سیب‌زمینی شود. این بیماری در تاریخ کشاورزی جهان هم نقش مهمی داشته است، مثل قحطی بزرگ ایرلند در قرن ۱۹ که به دلیل شیوع همین بیماری رخ داد.

با استفاده از مهندسی ژنتیک در کشاورزی، دانشمندان ژن‌هایی از گیاهان وحشی مقاوم به بلایت را به سیب‌زمینی‌های زراعی منتقل کرده‌اند. این کار باعث شده سیب‌زمینی‌های مقاومی تولید شوند که نیازی به سم‌پاشی‌های مکرر ندارند.
مزایا:

• کاهش استفاده از قارچ‌کش‌ها
• افزایش بازدهی محصول
• حفظ منابع آبی و خاک به دلیل کاهش آلودگی ناشی از سموم

چالش‌ها:

• پذیرش عمومی پایین در برخی مناطق جهان
• نگرانی‌های اخلاقی در مورد دست‌کاری ژنتیکی
• ارتباط با کشاورزی پایدار:

این نوع سیب‌زمینی نمونه دیگری از موفقیت مهندسی ژنتیک در کشاورزی است که هم تولید محصول را افزایش می‌دهد و هم اثرات منفی بر محیط‌زیست را کاهش می‌دهد.

۴- گوجه‌فرنگی مقاوم به فساد «Flavr Savr Tomato»

گوجه‌فرنگی Flavr Savr یکی از اولین محصولات مهندسی ژنتیکی است که برای کاهش سرعت فساد طراحی شد.

در گوجه‌فرنگی‌های معمولی، یک آنزیم خاص به نام پلی‌گالاکتوروناز باعث نرم شدن و فساد سریع می‌شود. در گوجه‌فرنگی Flavr Savr، ژنی اضافه شده که عملکرد این آنزیم را مسدود می‌کند، که یکی از مهم ترین دست‌آوردهای مهندسی ژنتیک در کشاورزی است.
مزایا:

• افزایش ماندگاری گوجه‌فرنگی در انبار و حمل‌ونقل
• کاهش هدررفت محصولات کشاورزی
• بهبود کیفیت غذایی گوجه‌فرنگی برای مصرف‌کنندگان

این گوجه‌فرنگی نمونه‌ای از استفاده هوشمندانه از مهندسی ژنتیک در کشاورزی برای کاهش هدررفت غذا و حفظ منابع طبیعی است.

۵- برنج مقاوم به شوری و خشکی

با افزایش شوری خاک و کمبود منابع آبی در بسیاری از مناطق جهان، کشاورزان به دنبال محصولاتی هستند که بتوانند در شرایط سخت محیطی زنده بمانند. دانشمندان با استفاده از مهندسی ژنتیک در کشاورزی، ژن‌هایی از گیاهانی که به‌طور طبیعی در خاک‌های شور یا مناطق خشک رشد می‌کنند، به برنج منتقل کرده‌اند.

مزایا:

• امکان کشت برنج در مناطقی که قبلاً غیرقابل کشت بودند
• کاهش وابستگی به منابع آبی فراوان
• حفظ تولید غذا در شرایط تغییرات اقلیمی

این محصول نمونه بارز استفاده از مهندسی ژنتیک در کشاورزی برای تطبیق کشاورزی با چالش‌های محیطی مدرن است.

کاربرد مهندسی ژنتیک در ایجاد گیاهان مقاوم به بیماری‌ها

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای مهندسی ژنتیک در کشاورزی تولید گیاهانی است که می‌توانند در برابر بیماری‌های قارچی، باکتریایی و ویروسی مقاومت داشته باشند. بیماری‌ها هر ساله موجب از بین رفتن بخش عظیمی از محصولات کشاورزی می‌شوند. در ادامه به بررسی تعدادی از آن‌ها می‌پردازیم:

۱- گیاهان مقاوم به قارچ‌ها

قارچ‌ها یکی از شایع‌ترین عوامل بیماری‌زا در گیاهان هستند که می‌توانند تولید محصولات کشاورزی را به شدت کاهش دهند. بیماری‌های قارچی مانند زنگ گندم، بلایت سیب‌زمینی یا سفیدک‌های سطحی باعث کاهش کیفیت و کمیت محصولات می‌شوند.

روش‌های ایجاد مقاومت به قارچ‌ها در گیاهان

• انتقال ژن‌های مقاوم از گیاهان دیگر

دانشمندان ژن‌هایی از گیاهانی که به طور طبیعی در برابر قارچ‌ها مقاوم هستند، شناسایی کرده و به گیاهان زراعی منتقل می‌کنند.

• تقویت تولید پروتئین‌های دفاعی

با مهندسی ژنتیک، ژن‌هایی که تولید پروتئین‌های ضد قارچی را در گیاه تقویت می‌کنند، به گیاه اضافه می‌شوند یا ژن‌های موجود در گیاه فعال‌تر می‌شوند.

•  ایجاد دیواره سلولی قوی‌تر

قارچ‌ها معمولاً با نفوذ به دیواره سلولی گیاه، آن را آلوده می‌کنند. با مهندسی ژنتیک، می‌توان دیواره‌های سلولی گیاه را تقویت کرد تا قارچ‌ها نتوانند وارد شوند.
مزایا:

•  کاهش خسارت به محصولات کشاورزی
•  کاهش استفاده از قارچ‌کش‌ها
• افزایش پایداری تولید غذا

چالش‌ها:

• خطر ایجاد مقاومت در قارچ‌ها در طول زمان
• امکان ایجاد نگرانی در مصرف‌کنندگان درباره گیاهان دست‌کاری‌شده ژنتیکی

۲- گیاهان مقاوم به ویروس‌ها

ویروس‌ها یکی از سخت‌ترین بیماری‌های گیاهی برای مدیریت هستند، زیرا داروی خاصی برای درمان آن‌ها وجود ندارد و کنترل آن‌ها بیشتر از طریق پیشگیری انجام می‌شود. ویروس‌ها معمولاً توسط حشرات ناقل یا ابزارهای آلوده به گیاهان منتقل می‌شوند.

روش‌های ایجاد مقاومت به ویروس‌ها در گیاهان

• تکنیک RNA Silencing

یکی از روش‌های اصلی مهندسی ژنتیک در کشاورزی برای مقاومت به ویروس‌ها، استفاده از RNA Silencing است. در این روش، ژنی به گیاه اضافه می‌شود که بتواند RNA ویروس را شناسایی کرده و تجزیه کند. این کار باعث می‌شود که ویروس نتواند در داخل گیاه تکثیر شود.
به عنوان مثال پاپایای مقاوم به ویروس حلقه‌ای «PRSV» که یکی از اولین گیاهان تجاری مقاوم به ویروس بود.

• اضافه کردن ژن‌های ویروس به ژنوم گیاه

در برخی موارد، بخشی از ژن ویروس به ژنوم گیاه اضافه می‌شود تا گیاه بتواند آن ژن را شناسایی و در برابر ویروس مقاومت نشان دهد.
مزایا:

• کاهش از بین رفتن محصول
• کاهش وابستگی به حشره‌کش‌ها برای کنترل ناقلین ویروس
• افزایش امنیت غذایی

چالش‌ها:

•  ویروس‌ها ممکن است جهش کرده و گیاهان مقاوم را آلوده کنند.
•  نگرانی‌های زیست‌محیطی و اخلاقی درباره انتقال ژن‌ها به گیاهان دیگر.

۳- گیاهان مقاوم به باکتری‌ها

بیماری‌های باکتریایی می‌توانند از طریق خاک، آب، یا زخم‌های کوچک بر روی گیاهان منتقل شوند و موجب نابودی کامل محصولات شوند. یکی از شناخته‌شده‌ترین بیماری‌های باکتریایی، سوختگی باکتریایی برنج است که خسارات عظیمی به کشاورزی وارد می‌کند.

روش‌های ایجاد مقاومت به باکتری‌ها در گیاهان

• اضافه کردن ژن‌هایی که پروتئین‌های ضد باکتریایی تولید می‌کنند

با مهندسی ژنتیک، ژن‌هایی به گیاه اضافه می‌شوند که بتوانند پروتئین‌هایی تولید کنند که باکتری‌ها را از بین ببرند.

به عنوان مثال برنج مقاوم به سوختگی باکتریایی که با استفاده از ژن‌های گیاهان وحشی تولید شده است.

•  تقویت سیستم ایمنی گیاه

برخی گیاهان به طور طبیعی دارای سیستم دفاعی قوی‌تری هستند. با انتقال ژن‌های مرتبط با این سیستم، می‌توان مقاومت گیاهان دیگر را تقویت کرد.
مزایا:

• کاهش نیاز به استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های کشاورزی
•  افزایش کیفیت و کمیت محصول
• جلوگیری از گسترش بیماری در مزارع

چالش‌ها:

•  احتمال ایجاد باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک
•  نیاز به مطالعات بلندمدت برای بررسی اثرات زیست‌محیطی

۴- گیاهان مقاوم با استفاده از فناوری CRISPR

CRISPR به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های ویرایش ژن، امکان اصلاح دقیق ژنوم گیاهان را فراهم کرده است. این فناوری به دانشمندان اجازه می‌دهد تا ژن‌هایی که باعث حساسیت به بیماری‌ها می‌شوند را غیرفعال کرده یا ژن‌های مقاوم را تقویت کنند.

مثال‌ها:
گندمی که با استفاده از CRISPR در برابر زنگ گندم مقاوم شده است.
برنجی که به سوختگی باکتریایی مقاوم شده است.
مزایا:

• دقت بالا در اصلاح ژنوم
• کاهش خطر ایجاد صفات ناخواسته
• امکان تولید گیاهان مقاوم در زمان کوتاه‌تر

چالش‌ها:

•  پیچیدگی در تنظیمات قانونی و اخلاقی
• هزینه‌های بالای اولیه برای تحقیقات و توسعه

ایجاد گیاهان مقاوم به بیماری‌ها از طریق مهندسی ژنتیک در کشاورزی یکی از موثرترین روش‌ها برای افزایش امنیت غذایی و کاهش مشکلات زیست‌محیطی است. با این حال، توجه به چالش‌ها و نگرانی‌های اجتماعی و زیست‌محیطی این فناوری نیز بسیار مهم است.

چالش‌ها و نگرانی‌ها برای مهندسی ژنتیک در کشاورزی

۱- نگرانی‌های زیست‌محیطی

برخی دانشمندان معتقدند که استفاده از گیاهان دست‌کاری‌شده ژنتیکی ممکن است اثرات ناخواسته‌ای بر اکوسیستم‌ها داشته باشد. مثلاً:
• ژن‌های مقاوم به آفات ممکن است به گیاهان وحشی منتقل شوند و گونه‌های مقاوم جدیدی ایجاد کنند.
• ممکن است تعادل طبیعی بین گونه‌ها به هم بخورد.

۲- مقاومت آفات و بیماری‌ها

اگر از یک گیاه GM برای مدت طولانی استفاده شود، آفات و بیماری‌ها ممکن است به این گیاه مقاوم شوند. این شبیه به مقاومت آنتی‌بیوتیکی در باکتری‌ها است. برای مقابله با این چالش، نیاز به مدیریت دقیق کشت و استفاده ترکیبی از روش‌ها وجود دارد.

۳- نگرانی‌های اجتماعی و اخلاقی

مهندسی ژنتیک همیشه با چالش‌های اخلاقی همراه بوده است. برخی معتقدند که دست‌کاری ژنتیکی با اصول طبیعی زندگی تناقض دارد. همچنین، شرکت‌های بزرگ بیوتکنولوژی ممکن است مالکیت انحصاری ژن‌های اصلاح‌شده را داشته باشند و این موضوع می‌تواند کشاورزان را وابسته به این شرکت‌ها کند.

آینده مهندسی ژنتیک در کشاورزی پایدار و محیط زیست

مهندسی ژنتیک در کشاورزی، ابزاری انقلابی است که می‌تواند آینده‌ای پایدارتر و متعادل‌تر را برای سیستم‌های غذایی و محیط زیست به ارمغان بیاورد. با بهره‌گیری از این فناوری، امکان تولید محصولات بیشتر با استفاده از منابع کمتر فراهم شده و فشار بر اکوسیستم‌های طبیعی کاهش می‌یابد.

۱- حفظ منابع طبیعی

مهندسی ژنتیک در کشاورزی، با کاهش نیاز به زمین‌های کشاورزی بیشتر و بهینه‌سازی استفاده از آب و کود، به حفاظت از منابع طبیعی کمک می‌کند. این موضوع به ویژه در مواجهه با بحران‌های جهانی نظیر تغییرات اقلیمی، کمبود منابع آبی و کاهش زمین‌های قابل کشت، اهمیت بسیاری دارد.

۲- افزایش پایداری کشاورزی

گیاهان مقاوم به شرایط محیطی سخت، آفات و بیماری‌ها که با مهندسی ژنتیک تولید می‌شوند، نیاز به سموم و آفت‌کش‌ها را کاهش داده و بهره‌وری زمین‌های زراعی را بهبود می‌بخشند. این پایداری، علاوه بر حفظ سلامت خاک، به حفظ تنوع زیستی و کاهش آلودگی منابع آبی و خاکی کمک می‌کند.

۳- کاهش ضایعات غذایی و ماندگاری بیشتر محصولات

مهندسی ژنتیک امکان تولید محصولاتی با ماندگاری بیشتر و مقاومت بالا در برابر فساد را فراهم کرده است. این ویژگی نه تنها از هدررفت غذا جلوگیری می‌کند، بلکه موجب کاهش انرژی مصرفی در چرخه تولید، نگهداری و توزیع غذا می‌شود.

۴- افزایش امنیت غذایی جهانی

با رشد جمعیت جهان و محدودیت منابع طبیعی، تامین غذای کافی و با کیفیت برای همگان چالش بزرگی است. مهندسی ژنتیک، از طریق افزایش بازده محصولات و تولید غذاهایی با ارزش تغذیه‌ای بالاتر، به افزایش امنیت غذایی جهانی کمک شایانی می‌کند.

۵- کمک به کاهش اثرات تغییرات اقلیمی

گیاهان اصلاح‌شده ژنتیکی که در برابر خشکسالی، گرما یا شوری مقاوم هستند، توانایی سازگاری با تغییرات اقلیمی را دارند. این ویژگی به کشاورزان اجازه می‌دهد که حتی در شرایط نامساعد آب و هوایی، به تولید محصولات بپردازند و خطرات ناشی از تغییرات اقلیمی را کاهش دهند.

۶- مسائل اجتماعی و اخلاقی

با وجود تمامی مزایا، مهندسی ژنتیک در کشاورزی همچنان با مسائل اخلاقی و نگرانی‌های اجتماعی مواجه است. شفافیت در تحقیقات، در نظر گرفتن نگرانی‌های مصرف‌کنندگان و مدیریت دقیق ریسک‌ها، از الزامات گسترش پایدار این فناوری است.

جمع‌بندی نهایی

مهندسی ژنتیک در کشاورزی نه تنها به افزایش بهره‌وری کشاورزی کمک کرده، بلکه راه‌حلی عملی و موثر برای بسیاری از چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی ارائه داده است. اگرچه نیاز به تحقیقات بیشتر و مدیریت چالش‌های اخلاقی و زیست‌محیطی وجود دارد، اما این فناوری می‌تواند نقش کلیدی در گذار به کشاورزی پایدار و حفاظت از سیاره زمین ایفا کند. برای آگاهی بیشتر در زمینه مهندسی ژنتیک می‌توانید به دوره آموزش تراریخته و امنیت غذایی که در مجله پی استور قرار دارد، مراجعه بفرمایید. امید است با مطالعه این مقاله به درک کاملی از مهندسی ژنتیک رسیده باشید.