ارز دیجیتال اتریوم که در سال ۲۰۱۵ راه‌اندازی شد، پس از بیت‌کوین دومین رمزارز بزرگ از نظر ارزش بازار است. اما برخلاف بیت‌کوین، هدف از ایجاد آن پول دیجیتال نبود. بنیان‌گذاران اتریوم در پی ساخت نوعی جدید از پلتفرم محاسباتی جهانی و غیرمتمرکز بودند که امنیت و شفافیت بلاک‌چین را گرفته و آن را به طیف وسیعی از کاربردها گسترش می‌دهد. در حال حاضر، همه‌چیز از ابزارهای مالی و بازی‌ها گرفته تا پایگاه‌های داده پیچیده، روی بلاک‌چین اتریوم اجرا می‌شوند. و ظرفیت بالقوه آن فقط با خلاقیت توسعه‌دهندگان محدود می‌شود. به گفته بنیاد اتریوم، که یک نهاد غیرانتفاعی است: «ارز دیجیتال اتریوم می‌تواند برای کدنویسی، غیرمتمرکزسازی، ایمن‌سازی و تبادل تقریبا هر چیزی مورد استفاده قرار گیرد.»
مقدمه
ارز دیجیتال اتریوم به یک ابزار سرمایه‌گذاری و ذخیره ارزش محبوب تبدیل شده است (و مانند بیت‌کوین می‌توان از آن برای ارسال یا دریافت ارزش بدون واسطه استفاده کرد). بلاک‌چین اتریوم به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد که انواع گسترده‌ای از اپلیکیشن‌ها را بسازند و اجرا کنند: از بازی‌ها و پایگاه‌های داده پیشرفته گرفته تا ابزارهای مالی پیچیده و غیرمتمرکز — به این معنا که برای اجرای آن‌ها نیازی به بانک یا هیچ نهاد واسطه‌ای نیست.
اپلیکیشن‌هایی که بر پایه ارز دیجیتال اتریوم ساخته می‌شوند، با استفاده از «قراردادهای هوشمند» توسعه می‌یابند. قراردادهای هوشمند، مانند قراردادهای سنتی کاغذی، شرایط توافق بین طرفین را مشخص می‌کنند. اما برخلاف قراردادهای قدیمی، قراردادهای هوشمند به‌صورت خودکار و بدون نیاز به شناسایی طرف مقابل یا حضور هیچ واسطه‌ای، در صورت تحقق شرایط، اجرا می‌شوند. ارز دیجیتال اتریوم، مانند بیت‌کوین، یک پروژه متن‌باز است که در مالکیت یا کنترل هیچ فرد خاصی نیست. هر کسی با دسترسی به اینترنت می‌تواند یک نود اتریوم را اجرا کند یا با شبکه تعامل داشته باشد.
همان‌طور که بلاک‌چین غیرمتمرکز بیت‌کوین این امکان را می‌دهد که دو فرد غریبه در هر جای دنیا بدون نیاز به بانک به هم پول ارسال کنند، قراردادهای هوشمند در بلاک‌چین غیرمتمرکز اتریوم نیز به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهند که اپلیکیشن‌هایی پیچیده بسازند که دقیقاً همان‌طور که برنامه‌ریزی شده‌اند اجرا شوند — بدون توقف، سانسور، تقلب یا دخالت واسطه‌ها. نوآوری‌های محبوب مبتنی بر اتریوم شامل استیبل‌کوین‌ها، اپلیکیشن‌های مالی غیرمتمرکز (که به طور کلی «دی‌فای» نامیده می‌شوند)، و دیگر اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (یا دَپ‌ها) هستند.
تفاوت بین اتریوم، اتر و ETH چیست؟
ارز دیجیتال اتریوم نام شبکه است. «اتر» نام توکن رمزارزی بومی است که در شبکه اتریوم استفاده می‌شود. با این حال، در استفاده روزمره بیشتر افراد این توکن را «ETH» (یا به‌سادگی «اتریوم») می‌نامند. از نظر ارسال، دریافت یا ذخیره ارزش، ارز دیجیتال اتریوم عملکردی مشابه بیت‌کوین دارد. اما نقش ویژه‌ای هم در شبکه اتریوم ایفا می‌کند. چون کاربران برای اجرای قراردادهای هوشمند، کارمزدها را با ETH پرداخت می‌کنند، می‌توان آن را سوختی دانست که کل این سیستم را به حرکت درمی‌آورد (به همین دلیل است که به این کارمزدها «گس» گفته می‌شود). اگر بیت‌کوین «طلای دیجیتال» باشد، ارز دیجیتال اتریوم را می‌توان «نفت دیجیتال» نامید.
آیا اتریوم امن است؟
در حال حاضر، ارز دیجیتال اتریوم توسط بلاک‌چین ارز دیجیتال اتریوم و با استفاده از فناوری‌ای به نام «اثبات سهام» (proof of stake) ایمن‌سازی می‌شود. ایده‌های بنیادی پشت رمزارزها نقش مهمی در ایمن بودن آن‌ها دارند: این سیستم‌ها بدون نیاز به مجوز هستند و نرم‌افزار اصلی آن‌ها متن‌باز است، به این معنا که تعداد بی‌شماری از دانشمندان کامپیوتر و رمزنگارها توانسته‌اند تمام جنبه‌های این شبکه‌ها و امنیت‌شان را بررسی کنند.
با این حال، اپلیکیشن‌هایی که روی بلاک‌چین اتریوم اجرا می‌شوند فقط تا جایی ایمن هستند که توسعه‌دهندگان آن‌ها این امنیت را تأمین کرده باشند. برای مثال، گاهی کدها ممکن است دارای اشکالاتی باشند که منجر به از دست رفتن دارایی شوند. هرچند کد منبع این اپلیکیشن‌ها هم برای همه قابل مشاهده است، اما جامعه کاربران هر اپلیکیشن به‌مراتب کوچکتر از کل جامعه ارز دیجیتال اتریوم است و بنابراین افراد کمتری آن‌ها را بررسی می‌کنند. به همین دلیل، بسیار مهم است که پیش از استفاده از هر اپلیکیشن غیرمتمرکز، درباره آن تحقیق کنید.
اتریوم چگونه کار می‌کند؟
شاید شنیده باشی که بلاک‌چین بیت‌کوین شبیه دفتر کل یک بانک یا حتی یک دسته‌چک است. یعنی فهرستی پیوسته از تمام تراکنش‌هایی است که از ابتدای فعالیت شبکه انجام شده‌اند — و کل شبکه با همکاری هم تلاش می‌کند تا این فهرست دقیق و ایمن باقی بماند. اما بلاک‌چین اتریوم بیشتر شبیه یک کامپیوتر است: در حالی که آن هم کار ثبت و ایمن‌سازی تراکنش‌ها را انجام می‌دهد، انعطاف‌پذیری بسیار بیشتری نسبت به بلاک‌چین بیت‌کوین دارد. توسعه‌دهندگان می‌توانند از بلاک‌چین اتریوم برای ساخت طیف گسترده‌ای از ابزارها استفاده کنند — از نرم‌افزارهای مدیریت زنجیره تأمین گرفته تا بازی‌ها و تمام دنیای اپلیکیشن‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) که شامل وام‌دهی، وام‌گیری، معامله‌گری و موارد دیگر می‌شود.
ارز دیجیتال اتریوم برای دستیابی به این اهداف از چیزی به نام «ماشین مجازی» استفاده می‌کند؛ چیزی شبیه یک کامپیوتر عظیم و جهانی که از بسیاری از کامپیوترهای مستقل تشکیل شده که نرم‌افزار اتریوم را اجرا می‌کنند. حفظ فعالیت این کامپیوترها نیازمند سرمایه‌گذاری در سخت‌افزار و برق از سوی مشارکت‌کنندگان است. برای جبران این هزینه‌ها، شبکه از رمزارز مخصوص خودش که شبیه بیت‌کوین است، یعنی «اتر» (یا به‌طور رایج‌تر ETH) استفاده می‌کند.
ارز دیجیتال اتریوم همه این سیستم را فعال نگه می‌دارد. برای تعامل با شبکه اتریوم، باید از ETH برای پرداخت هزینه اجرای قراردادهای هوشمند استفاده کنی. به همین دلیل، این کارمزدها «گس» نامیده می‌شوند. نرخ گس بسته به شلوغی شبکه متغیر است. نسخه جدیدی از بلاک‌چین اتریوم به نام «اتریوم ۲.۰» که با هدف افزایش کارایی طراحی شده، در سپتامبر ۲۰۲۲ پیاده‌سازی شد.
اتریوم ۲.۰ چیست؟
اتریوم ۲.۰ (که اغلب با عنوان ETH2 شناخته می‌شود) یک ارتقاء بزرگ در شبکه اتریوم است. این نسخه با هدف رشد شبکه اتریوم همراه با افزایش امنیت، سرعت و بهره‌وری طراحی شده و در سپتامبر ۲۰۲۲ با ادغام بلاک‌چین اصلی با بلاک‌چین ETH2 پیاده‌سازی شد.
چرا اتریوم ۲.۰ ضروری بود؟
انتقال یک دارایی رمزارزی محبوب به پلتفرمی جدید کاری بسیار پیچیده است، اما برای اینکه ارز دیجیتال اتریوم بتواند مقیاس‌پذیر شود و تکامل یابد، این انتقال ضروری بود. دلیلش این است که روش «اثبات کار» (Proof of Work) که در بلاک‌چین ETH 1.0 برای تأیید تراکنش‌ها استفاده می‌شد، باعث ایجاد گلوگاه، افزایش کارمزدها و مصرف بالای منابع (به‌ویژه برق) می‌شد.
اثبات کار چیست؟
چطور شبکه‌های رمزارزی بدون وجود یک نهاد مرکزی مثل ویزا یا پی‌پال اطمینان حاصل می‌کنند که کسی نتواند یک مبلغ را دوبار خرج کند؟ آن‌ها از یک سازوکار اجماع استفاده می‌کنند. در زمان راه‌اندازی ETH 1.0، از سازوکاری که بیت‌کوین پیشگام آن بود استفاده شد: یعنی «اثبات کار». اثبات کار نیازمند قدرت پردازشی بسیار زیادی است، که توسط «ماینر»های مجازی در سراسر جهان تأمین می‌شود. این ماینرها با هم رقابت می‌کنند تا اولین کسی باشند که یک معمای پیچیده ریاضی را حل می‌کند.
برنده، اجازه دارد بلاک‌چین را با جدیدترین تراکنش‌های تأییدشده به‌روزرسانی کند و در ازای آن مقدار مشخصی ETH پاداش می‌گیرد. این فرآیند در اتریوم هر ۳۰ ثانیه یک‌بار انجام می‌شود (در حالی که در بیت‌کوین این زمان تقریباً ۱۰ دقیقه است). با افزایش ترافیک شبکه، محدودیت‌های اثبات کار باعث ایجاد گلوگاه‌هایی شده که در آن‌ها کارمزدها به‌طور غیرقابل پیش‌بینی افزایش پیدا می‌کنند.
استیکینگ چیست؟
استیکینگ به فرآیندی گفته می‌شود که در آن افراد رمزارزهای خود را در شبکه‌های بلاک‌چین مبتنی بر «اثبات سهام» (Proof of Stake) قفل می‌کنند تا به تأمین امنیت و عملکرد شبکه کمک کنند. در عوض، استیکرها (افرادی که رمزارزهای خود را استیک می‌کنند) پاداش‌هایی به‌صورت توکن‌های جدید از شبکه دریافت می‌کنند.
بنیان‌گذاران ارز دیجیتال اتریوم از محدودیت‌های روش «اثبات کار» آگاه بودند. بنابراین، یک راه‌حل کاملاً متفاوت برای اتریوم ۲.۰ طراحی شد — که در نهایت اجازه خواهد داد تا شبکه به‌طور کارآمد هزاران تراکنش اتریوم را در هر ثانیه پردازش کند. اتریوم ۲.۰ از سازوکاری به نام «اثبات سهام» (Proof of Stake) استفاده می‌کند که سریع‌تر، کم‌مصرف‌تر و (حداقل به‌طور نظری) امن‌تر است. نتیجه نهایی مشابه اثبات کار است، به این معنا که یک شرکت‌کننده در شبکه انتخاب می‌شود تا جدیدترین تراکنش‌ها را تأیید کند، بلاک‌چین را به‌روزرسانی کند و مقداری ETH کسب کند.
- در این روش، به جای اینکه شبکه‌ای از ماینرها برای حل معما مسابقه بدهند، اثبات سهام به یک شبکه قوی از مشارکت‌کنندگان نیاز دارد که عملاً در موفقیت شبکه سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
- این مشارکت‌کنندگان «اعتبارسنج» نامیده می‌شوند. به جای اینکه قدرت پردازشی مانند ماینرها تأمین کنند، اعتبارسنج‌ها ETH خود را به یک «استیکینگ پول» اضافه می‌کنند.
- عمل اضافه کردن ETH به این پول استیکینگ، «استیکینگ» نامیده می‌شود. اگر شما تصمیم به استیک کردن بخشی از ETH خود بگیرید، جوایزی به‌تناسب اندازه سهام خود دریافت خواهید کرد.
- شبکه یک برنده را بر اساس میزان ETH هر اعتبارسنج در پول استیکینگ و مدت زمانی که ETH خود را در آن نگه داشته، انتخاب می‌کند — به‌طور واقعی، بیشترین مشارکت را پاداش می‌دهد.
- پس از اینکه برنده جدیدترین بلاک تراکنش‌ها را تأیید کرد، سایر اعتبارسنج‌ها می‌توانند تأیید کنند که بلاک صحیح است. هنگامی که تعداد مشخصی از این تأییدها به‌دست آمد، شبکه بلاک‌چین را به‌روزرسانی می‌کند.
- تمام اعتبارسنج‌های شرکت‌کننده یک پاداش به‌صورت ETH دریافت می‌کنند که توسط شبکه به‌تناسب سهام هر اعتبارسنج توزیع می‌شود.
چطور اتریوم خریداری کنیم؟
هرچطور که ارز دیجیتال اتریوم خود را به‌دست بیاورید، باید چند مفهوم پایه‌ای را درک کنید. هر آدرس در شبکه اتریوم یک کلید عمومی و یک کلید خصوصی دریافت می‌کند و شما به یک کیف پول برای مدیریت دارایی‌های رمزارزی خود نیاز خواهید داشت.
- کلید عمومی: این را می‌توان نسخه رمزارزی یک آدرس ایمیل دانست. کلید عمومی اتریوم شما جایی است که افراد می‌توانند ETH و توکن‌های مبتنی بر اتریوم مانند USDC و Dai را برای شما ارسال کنند. شما می‌توانید به‌طور ایمن این کلید را با دیگران به اشتراک بگذارید.
- کلید خصوصی: این را می‌توان مانند رمز عبور دانست. معمولاً باید از دادن آن به دیگران خودداری کنید. کلید خصوصی یک رشته طولانی از حروف و اعداد است. (همچنین می‌تواند به‌صورت یک سری کلمات به نام «عبارت بازیابی» باشد.) بسیار مهم است که کلیدهای خصوصی خود را به‌خوبی حفظ کنید. اگر آن‌ها را از دست بدهید، اتر شما برای همیشه از بین می‌رود.
- کیف پول: برای ذخیره و ایمن‌سازی اتر خود به یک کیف پول نیاز خواهید داشت. اگر تازه شروع کرده‌اید، ساده‌ترین گزینه این است که از طریق اپلیکیشن Coinbase یا سایت coinbase.com یک حساب کاربری ایجاد کنید — در این صورت با یک کیف پول «محافظت‌شده» (custodial wallet) که کلیدهای خصوصی شما را برای شما ذخیره و ایمن می‌کند، تعامل خواهید داشت. با پیشرفت شما ممکن است بخواهید گزینه‌های دیگر کیف پول را که برای تعامل با پروتکل‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) مانند Compound (یک اپلیکیشن وام‌دهی و پس‌انداز) یا Uniswap (یک صرافی غیرمتمرکز برای معامله رمزارزها) ساخته شده‌اند، بررسی کنید.
اتریوم چگونه ارزش پیدا می‌کند؟
چندین روش برای تفکر درباره پاسخ به این سوال وجود دارد. از یک جنبه، ارزش اتریوم مانند هر دارایی دیگری توسط بازارها تعیین می‌شود. مردم آن را با بیت‌کوین، دلار، یورو، ین و سایر ارزها خریداری می‌کنند و این معاملات به‌طور ۲۴ ساعته انجام می‌شود. بسته به تقاضا، قیمت می‌تواند از روزی به روز دیگر نوسان داشته باشد. (ارزش اتریوم به‌طور معمول نسبت به ارزهایی مانند دلار آمریکا یا سهام شرکت‌های فورچون ۵۰۰ نوسان‌پذیرتر است زیرا هنوز یک فناوری نوظهور به شمار می‌رود.)
اما چرا بازار این ارز را به همان روشی که اکنون قیمت‌گذاری می‌کند، سوال پیچیده‌تری است. برای بسیاری از سرمایه‌گذاران، ارزش اتریوم به انعطاف‌پذیری آن به عنوان یک پلتفرم برای صدور استیبل‌کوین‌ها و اجرای اپلیکیشن‌های DeFi بستگی دارد — که منجر به رشد پایگاه کاربران و افزایش کارمزد تراکنش‌ها می‌شود.
نتیجه گیری
اتریوم با ارائه یک پلتفرم غیرمتمرکز و انعطاف‌پذیر، فراتر از یک ارز دیجیتال ساده به عنوان ابزاری برای توسعه و اجرای قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) شناخته می‌شود. این فناوری نوآورانه به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد تا انواع مختلفی از برنامه‌ها را بدون نیاز به واسطه‌های سنتی بسازند و اجرا کنند. با پیاده‌سازی نسخه جدید اتریوم ۲.۰ و استفاده از سازوکار اثبات سهام (Proof of Stake)، اتریوم به یک پلتفرم کارآمدتر، امن‌تر و مقیاس‌پذیرتر تبدیل شده است. اگرچه نوسانات قیمت و پیچیدگی‌های فناوری هنوز چالش‌هایی به همراه دارد، اما پتانسیل اتریوم برای تغییر صنایع مختلف و ارتقای تعاملات مالی جهانی غیرقابل انکار است.
